żałoba

Co to znaczy „żałoba”?

Najczęściej mówiąc o żałobie mówimy o reakcji danej osoby na śmierć bliskiej osoby. Jednak w szerszym rozumieniu odnosi się ona do myśli i uczuć, które pojawiają się na skutek utraty czegoś lub kogoś dla nas ważnego. Przede wszystkim należy pamiętać, że żałoba jest procesem naturalnego przeżywania straty, a jej przebieg i czas trwania jest bardzo indywidualny dla każdej osoby, a ponadto zależny od kręgu społecznego i tradycji zakorzenionych w danej kulturze. Z tego względu nie możemy mówić o „typowej”, „przepisowej” żałobie. Każdy z nas będzie więc przeżywał stratę na swój własny sposób.

Mimo to najczęściej można zauważyć pewne specyficzne dla tego procesu etap, które zostały opisane między innymi w modelu 5 faz żałoby Kübler-Rossa:

  1. Wyparcie – w tej fazie dochodzi do całkowitego zakwestionowania straty poprzez zaprzeczanie informacjom, uważanie ich za pomyłkę.
  2. Złość – często przejawiająca się w poszukiwaniu winnych lub uczucie wyrzutu kierowane bezpośrednio do osoby zmarłej.
  3. Negocjacja – trzeci etap wiąże się z nadzieją, że w zamian za zmianę własnego stylu życia można uniknąć przyczyny żałoby, np. osoba składa propozycję Bogu, że przestanie pić i być agresywnym, by tylko bliska osoba wyzdrowiała.
  4. Depresja – podczas czwartego etapu ludzie rozpaczają, uznając swoją śmiertelność. Mogą w tym czasie unikać innych, spędzać czas w samotności i wypowiadać twierdzenia typu: „I tak umrę, więc jaki to wszystko ma sens?”; „Bez niego życie i tak nie ma większego sensu…”
  5. Akceptacja – na ostatnim etapie dochodzi do przyjęcia do świadomości straty ukochanej osoby lub innego tragicznego wydarzenia. W tym czasie osoba powoli wraca do swojego naturalnego rytmu życia.

A jeśli reaguję „nietypowo”?

Ponownie należy podkreślić, że nie ma jednego „przepisu na przeżywanie żałoby”. Niekiedy reakcje mogą się nam wydawać niespecyficzne i nie muszą wcale świadczyć o tym, że dzieje się coś niepokojącego. Możemy więc także doświadczać:

  • Ulga – może pojawiać się szczególnie po długim czasie konieczności opiekowania się osobą chorą lub np. w sytuacjach, gdy zmarły był dla nas zagrożeniem. Należy pamiętać, że mamy się prawo tak czuć! Emocja ta może być związana z poczuciem uwolnienia lub z tym, że już nie musimy się martwić o ukochaną osobą.
  • Poczucie winy – nierzadko poczucie winy pojawia się w sytuacji śmierci samobójczej osoby bliskiej. Wyniki badań wskazują, że w takich przypadkach jest to najczęstsze uczucie towarzyszące osobom pogrążonym w żałobie po bliskim, który wtargnął się na swe życie. Należy wtedy pamiętać, że samobójstwa dokonane, zwykle są bardzo długo planowane i osoba bardzo dobrze wie, który moment i sposób wybrać, by szansa na odratowanie była najmniejsza, tym samym ograniczając możliwość zapobiegnięcia temu tragicznemu zdarzeniu.
  • Myśli samobójcze – jeśli myśli te stają się coraz bardziej uporczywe lub długotrwałe należy bezzwłocznie udać się do lekarza, psychologa lub osoby duchownej.

Jak sobie radzić?

Przede wszystkim należy pamiętać, że żałoba potrzebuje czasu na przeżywanie. To prawdopodobnie najtrudniejsza rzecz, z jaką kiedykolwiek przyszło nam się zmierzyć. Każda próba przyspieszenia albo odwleczenia tego procesu może zakończyć się jego przewlekłością. Prędzej czy później emocje i uczucia z nią związane znajdą ujście, nawet w najmniej spodziewanej chwili.

Szczególnie na początku ważne jest by starać się żyć według własnej, znanej rutyny. Dodatkowo spędzać czas z osobami, które będą w stanie przyjąć nasze trudne emocje. Warto pamiętać, że nasi bliscy nie potrafią domyślić się co myślimy, czy czujemy, dlatego warto wprost komunikować im swoje potrzeby.

Literatura:

Poradnik „Nagle sami”: http://naglesami.org.pl/poradnik-nagle-sami.html

Carson, R. C., Butcher, J. N., Mineka, S., & Dietrich, W. (2011). Psychologia zaburzeń. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.